Rak gruczołu krokowego, zwany też rakiem stercza lub prostaty, to wyzwanie, przed którym staje coraz więcej polskich mężczyzn po 50 roku życia. Stanowi on drugą, po raku płuca, najczęstszą przyczynę zgonów onkologicznych wśród mężczyzn w Polsce. Kluczem do zmiany tych statystyk jest świadomość, profilaktyka i przełamanie wstydu. Wczesne wykrycie daje ponad 90% szans na całkowite wyleczenie.
Prostata to niewielki gruczoł, wielkości orzecha włoskiego, znajdujący się poniżej pęcherza moczowego. Jej główną funkcją jest produkcja płynu stanowiącego część nasienia. Rak rozwija się w niej podstępnie- często przez wiele lat nie dając żadnych objawów. Dlatego po 50. roku życia regularne wizyty u urologa powinny być tak oczywiste, jak przegląd samochodu.
7 Sygnałów Ostrzegawczych: słuchaj swojego ciała
Objawy raka prostaty zwykle pojawiają się, gdy powiększający się guz zaczyna uciskać cewkę moczową lub gdy choroba rozprzestrzenia się poza gruczoł. To nie są objawy typowe tylko dla raka – często towarzyszą łagodnemu rozrostowi prostaty (BPH) lub infekcjom. Jednak każdy z nich wymaga wyjaśnienia przez specjalistę.
- Zaburzenia w oddawaniu moczu (tzw. objawy obstrukcyjne i drażniące):
- Częstomocz, szczególnie dokuczliwy w nocy (nykturia) – potrzeba wstawania dwa lub więcej razy.
- Nagłe, trudne do powstrzymania uczucie konieczności natychmiastowego skorzystania z toalety.
- Trudności z rozpoczęciem mikcji oraz słaby, przerywany lub cienki strumień moczu.
- Wydłużony czas oddawania moczu i wyciek kropli po zakończeniu.
- Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.
- Objawy alarmujące, wymagające pilnej konsultacji:
- Krew w moczu (hematuria) lub w spermie (hematospermia) – zawsze jest to sygnał wymagający dogłębnej diagnostyki.
- Bóle w okolicy miednicy, krzyża, bioder lub żeber – mogą świadczyć o przerzutach do kości, które są częste w zaawansowanym raku stercza. Ból kości jest często uporczywy i nasila się w nocy.
Po 50-tce: badania profilaktyczne to przejaw odpowiedzialności i męskiej siły
Badanie nie boli. Zignorowanie problemu- tak. Profilaktyka raka prostaty opiera się na dwóch prostych, krótkich badaniach:
- Badanie PSA z krwi– oznaczenie stężenia antygenu swoistego dla prostaty. Podwyższony poziom PSA może, ale nie musi, wskazywać na nowotwór. Może też towarzyszyć łagodnemu przerostowi, zapaleniu prostaty, może nawet wystąpić czasowo po intensywnej jeździe na rowerze przed badaniem. Lekarz interpretuje wynik, biorąc pod uwagę wiek pacjenta, historię rodzinną i dynamikę zmian PSA w czasie (tzw. PSA velocity).
- Badanie per rectum (DRE) – badanie palpacyjne przez odbytnicę. Urolog ocenia rozmiar, konsystencję (czy są wyczuwalne guzki) i powierzchnię gruczołu. Jest to badanie niezwykle cenne, trwające kilkanaście sekund, a pozwalające wykryć zmiany nawet przy prawidłowym PSA.
Jeśli w Twojej rodzinie (ojciec, brat) stwierdzono raka prostaty, ryzyko zachorowania jest 2-3 krotnie wyższe. W takim przypadku pierwszą wizytę u urologa zaplanuj już po 40. urodzinach.
Co dalej? Ścieżka diagnostyczna
Jeśli wyniki badań przesiewowych wzbudzą wątpliwości, urolog może zalecić pogłębioną diagnostykę:
- USG przezodbytnicze (TRUS)– pozwala dokładnie obejrzeć gruczoł.
- Rezonans magnetyczny prostaty (mpMRI)– nowoczesne, bardzo precyzyjne badanie obrazowe, które pomaga zlokalizować podejrzane zmiany.
- Biopsja gruboigłowa prostaty– pobranie wycinków gruczołu pod kontrolą USG (często z fuzją obrazu MRI) to ostateczny krok potwierdzający lub wykluczający obecność komórek nowotworowych.
Nowoczesne leczenie szyte na miarę
Dziś medycyna oferuje szeroki wachlarz opcji terapeutycznych, dobieranych indywidualnie do stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia. Obejmują one:
- Aktywną obserwację (dla bardzo wczesnych, mało agresywnych nowotworów).
- Leczenie radykalne– prostatektomię (operację usunięcia gruczołu, często metodą małoinwazyjną lub z pomocą robota) oraz radioterapię.
- Leczenie systemowe– hormonalne, chemioterapię, terapie celowane i immunoterapię w chorobie zaawansowanej.
Przełam tabu- porozmawiaj i działaj!
Milczenie i wstyd to najwięksi sojusznicy tej choroby. Rozmawiaj ze swoim lekarzem rodzinnym, z urologiem, a także z bliskimi.
- Umów się na wizytę u urologa– to nie oznaka słabości, lecz dojrzałości i troski o siebie.
- Zachęć innych– ojca, dziadka, wujka, przyjaciół. Zaproponuj, że pójdziecie razem.
- Zdrowy styl życia– dieta bogata w warzywa (szczególnie pomidory), ograniczenie czerwonego mięsa, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała mogą obniżać ryzyko zachorowania.
Nie daj się zaskoczyć. Rak prostaty wcześnie wykryty jest wyleczalny. Twoje zdrowie jest w Twoich rękach. Nie czekaj na objaw- zrób badania.
Marcin Chęciński – specjalista urolog
8 grudnia 2025 r.
