Lp. |
Oddział Wojewódzki NFZ |
Infolinia ogólna |
Infolinia o Terminach Leczenia |
---|---|---|---|
1 |
Dolnośląski |
(71) 79 79 100 |
800 804 001 |
2 |
Kujawsko-Pomorski |
(52) 55 57 706 801 002 706 |
800 007 706 |
3 |
Lubelski |
194 88 (81) 194 88 |
800 804 003 |
4 |
Lubuski |
801 002 110 (68) 41 10 110 |
800 007 798 |
5 |
Łódzki |
801 002 275 (42) 29 99 275 |
800 007 725 |
6 |
Małopolski |
(12) 194 88 (12) 29 88 386 (12) 29 88 404 |
800 007 797 |
7 |
Mazowiecki |
(22) 45 67 401 |
800 804 007 |
8 |
Opolski |
194 88 (77) 194 88 |
800 804 008 |
9 |
Podkarpacki |
800 804 009 |
800 804 009 |
10 |
Podlaski |
(85) 74 59 500 |
800 804 010 |
11 |
Pomorski |
(58) 32 18 635 (58) 32 18 626 (58) 731 10 11 801 090 018 |
(58) 32 18 635 (58) 32 18 626 (58) 731 10 11 801 090 019 |
12 |
Śląski |
(32) 79 00 903 801 002 903 |
800 800 008 |
13 |
Świętokrzyski |
(41) 36 46 288 |
800 060 213 |
14 |
Warmińsko-Mazurski |
194 88 (89) 194 88 (89) 62 71 277 800 133 773 |
800 133 773 |
15 |
Wielkopolski |
800 800 805 |
(61) 85 06 036 (61) 85 06 072 |
16 |
Zachodniopomorski |
801 002 272 (91) 88 19 972 |
800 804 016 |
Jeśli szukasz restauracji w obcym mieście, nie masz przy sobie mapy i nie chcesz pytać nikogo o drogę, nauka podsuwa ci dobry pomysł. "Najpierw pokręć się trochę po okolicy, w której jesteś, a jeśli nie znajdziesz miejsca, w którym możesz zjeść, odjedź gdzieś dalej w losowym kierunku i tam znowu pokręć się po okolicy" - radzi w rozmowie z PAP chemik prof. Bartosz Grzybowski z IBS Center for Soft and Living Mater w Korei Płd.
Tak w dużym uproszczeniu wygląda właśnie ruch Levy`ego (Levy walk). To ruch chaotyczny, (tzw. ruch Browna) zestawiony w odpowiednich proporcjach z ruchem po linii prostej. "Okazuje się, że to najlepsza strategia szukania zasobów w nieznanym terenie przy ograniczonych zasobach" - ocenia naukowiec.
I dodaje, że tak poruszają się w czasie polowania duże drapieżniki takie jak rekiny, albatrosy czy lisy. "Lis też trochę się pokręci w jednym miejscu, potem biegnie przed siebie np. 200 metrów, potem znów powęszy, potem znowu pędzi prosto 100 metrów, aż w końcu znajdzie jakiegoś królika" - uśmiecha się naukowiec.
Prof. Bartosz Grzybowski w swoich badaniach opisywał ruch komórek raka tworzących przerzuty. Okazało się, że ruch tych komórek daje się opisać właśnie jako ruch Levy`ego. Zespół badacza pokazał też, jak w komórce taki ruch upośledzić. "Ona będzie głupiej chodzić po naszym organizmie. Wydaje nam się więc - jeśli chodzi o styl poruszania się - że z drapieżników możemy zrobić potulne owce" - porównuje naukowiec.
Badania kierowane przez naukowca oraz prof. Kristianę Kandere-Grzybowską ukazały się w listopadzie w "Nature Communications".
Migracja komórki na liniowym torze. Skala 20 mikrometrów. B) Komórki nowotworowe tworzące przerzuty poruszają się ruchem Levy’ego. Skala: 100 mikrometrów C) komórki nie tworzące przerzutów poruszają się ruchem bardziej chaotycznym. Skala: 20 mikrometrów Fot: Za publikacją w „Nature Communications”
Być może kiedyś uda się ten pomysł wykorzystać w nowych terapiach przeciwnowotworowych. „Ale czy to będzie działanie dla organizmu korzystne, trzeba jeszcze wykazać” - przyznaje chemik.
„Jeśli żywą komórkę postawi się na szkiełku i obserwuje pod mikroskopem, to widać, że ona się porusza" - opisuje naukowiec. I dodaje, że to samo dzieje się wewnątrz organizmu.” Nie wszystkie jednak ruchy komórek w ciele są dobre. A w szczególności bardzo źle, kiedy po ludzkim ciele poruszają się komórki nowotworowe" - opowiada w rozmowie z PAP prof. Grzybowski.
Wyjaśnia, że od dawna było wiadomo, że inaczej poruszają się zdrowe komórki, a inaczej komórki nowotworowe, które mogą tworzyć przerzuty. Dopiero jednak w „Nature Communications” pokazano matematyczną charakterystykę tego ruchu.
Badania wykonano na kilku rodzajach komórek nowotworowych: raku prostaty, piersi i skóry - zarówno w fazie dającej przerzuty, jak i w fazie nieprzerzutowej.
Naukowiec wyjaśnia, że dopiero kiedy nowotwór wejdzie w fazę tworzenia przerzutów, jego komórki zaczynają się poruszać jak drapieżnik. „To dosyć przerażające - te komórki wykształcają w sobie - nie wiemy jeszcze jak - mechanizm optymalnego szukania w organizmie miejsca, w którym będzie im dobrze” - komentuje polski badacz.
I tłumaczy, jak porusza się komórka. "Można sobie wyobrazić, że komórki mają napęd z przodu i z tyłu. Aby się ruszyć, komórka musi wypchnąć do przodu swoją przednią część, a zabrać tylną. Jeśli te napędy działają w innych rytmach, komórka porusza chaotycznie. I tak właśnie dzieje się to w komórkach zdrowych oraz nowotworach, które nie dają przerzutów. Jeśli jednak zsynchronizujemy napędy przedni z tylnym, komórka posuwa się prosto do przodu" - opowiada naukowiec. Dodaje, że w nowotworach przerzutujących co jakiś czas napędy komórki się synchronizują, co pozwala im wykonywać długie proste "skoki".
Badacze z jego zespołu pokazali, jak rozsynchronizować te dwa komórkowe napędy, aby komórki zamiast wykonywać skoki, znów zaczynały się kręcić w kółko, jak zwykłe komórki. "Udało nam się to zrobić za pomocą inżynierii genetycznej. To są wprawdzie dalej komórki nowotworowe, ale tracą umiejętność chodzenia w sposób drapieżny" - opowiada naukowiec.
„To się powinno przekładać na to, że takie komórki stracą umiejętność tworzenia przerzutów. Ale nie jesteśmy lekarzami. I dalsze badania to już praca nie dla naszego zespołu, ale dla koncernów farmaceutycznych” - mówi naukowiec.
I zachęca do kontynuowania tych badań: „Ja z założenia nie patentuję odkryć, które mają związek z życiem ludzkim, z chorobami. Każdy może więc wykorzystać mój pomysł w pracach nad nową terapią”.
Naukowiec wyjaśnia, że badania trwały aż 10 lat, bo trzeba było zebrać bardzo dużo danych o tym, jak poruszają się komórki (a to ruchy rzędu mikronów - tysięcznych części milimetra). Poza tym naukowcy badali nie tylko ruch komórek in vitro, ale również wewnątrz żywych organizmów. A tam śledzenie tak mikroskopijnych ruchów jest możliwe dopiero dzięki najnowszym osiągnięciom technologii.
Ruch komórek nietworzących przerzutów (po lewej) i komórek czerniaka tworzących przerzuty w skórze myszy.
Ludwika Tomala
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl