Prowadzone do tej pory badania na zwierzętach i ludziach sugerowały, że zanieczyszczone powietrze może powodować zapalenie komórek nerwowych, podwyższony stres oksydacyjny i uszkodzenia naczyniowo-mózgowe. W osobnych eksperymentach potwierdzono również powiązania między powyższymi zjawiskami, a zwiększonym ryzykiem zachorowania lub zaostrzenia określonych schorzeń psychicznych.

Dlatego badacze pod kierunkiem Victorii Sass z University of Washington postanowili sprawdzić, czy podwyższony poziom zanieczyszczeń PM 2,5 da się powiązać z ogólnie gorszym samopoczuciem psychicznym.

Przypomnijmy, że pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi. Powiązania tego typu zanieczyszczeń z licznymi schorzeniami układu naczyniowego czy oddechowego są już powszechnie znane. Docierając do rozmaitych organów, powodują w nich m.in. stany zapalne.

Zanieczyszczenia mniejsze niż 2,5 mikrometra pochodzą z silników rozmaitego typu pojazdów, w tym samochodów, a także kominków, pieców spalających drewno, elektrowni węglowych i gazowych.

Jak zanieczyszczenia powietrza działają na naszą psychikę?

Amerykańscy naukowcy posłużyli się danymi na temat dyskomfortu psychicznego pochodzącymi z kwestionariuszy wypełnionych przez ponad 6 tysięcy osób w latach 1999 – 2011. Średnio każda z osób była przepytywana trzykrotnie w odstępach dwuletnich. Ankiety dotyczyły m.in. poczucia smutku, beznadziei i podenerwowania.

Uzyskane w ten sposób dane zestawiono z informacjami dotyczącymi zanieczyszczenia powietrza w miejscach i czasie, w których akurat znajdowali się respondenci. Informacje te pochodziły z amerykańskiej, rządowej Agencji Ochrony Środowiska. W analizowanym okresie, stężenie pyłów PM 2,5 w interesujących uczonych miejscach wynosiło od 2,15 do 24, 23 mikrograma na metr sześcienny.

Okazało się, że poziom dyskomfortu psychicznego badanych, wzrastał wraz z zanieczyszczeniem powietrza. Dla rejonów, gdzie zanieczyszczenie wynosiło co najmniej 21 mikrogramów na metr sześcienny, poziom dyskomfortu był 17 procent wyższy niż na dla obszarów z zanieczyszczeniem 5 mikrogramów na metr sześcienny. Co interesujące poszczególne grupy, reagowały na PM 2,5 odmiennie. Dla białych kobiet, w opisanych powyżej wartościach zanieczyszczeń, różnica w poziomie psychicznego dyskomfortu wynosiła 39 proc. Przyczyny tego zjawiska nie są na razie znane, ale niewątpliwie warte rozpracowania.

Dlaczego amerykańskie badania są tak istotne? W Stanach Zjednoczonych norma (dopuszczalny poziom zanieczyszczenia) dla PM 2,5 wynosi 12 mikrogramów na metr sześcienny powietrza, tymczasem w Polsce 25. Oznacza to, że wartości, które tam są uważane za wysokie i szkodliwe (powyżej 21 mikrogramów) u nas mieszczą się w granicach normy. Nowe badania wskazują jednak, że stwarzają one poważne zagrożenie dla zdrowia, w tym także dla zdrowia Polaków.


Wysoki poziom pyłów w powietrzu ma również dodatkowe negatywne działanie. W trakcie alarmu smogowego, nie tylko odczuwamy psychiczny dyskomfort, lecz również mniej czasu spędzamy na świeżym powietrzu, co przekłada się na bardziej siedzący, a więc niezdrowy tryb życia. Czas spędzony w domu to także pogłębiająca się społeczna izolacja, dodatkowo źle wpływająca na psychikę.

Ograniczenia badania

Po pierwsze, odnosiło się ono do samopoczucia w konkretnym momencie. Wiele wskazuje, że zbadanie powiązań zanieczyszczeń powietrza z psychicznym dyskomfortem w dłuższej perspektywie czasowej przyniesie inne wyniki. Zwłaszcza, że są inne badania sugerujące, że długotrwała ekspozycja na PM 2,5 ma bardziej niepokojące skutki (np. istnieje związek ze stanami lękowymi i depresją). Po drugie, ankietowani dokonywali autooceny swojego stanu psychicznego, co mogło mieć wpływ na otrzymane dane.

Mimo wszystko, badania zespołu Victorii Sass wydają się niezwykle ciekawe i niewątpliwie powinny stać się przyczynkiem dalszych dociekań naukowych.

Artykuł z wynikami badania University of Washington

Anna Piotrowska
(zdrowie.pap.pl)