To jedno z najgroźniejszych bakteryjnych zakażeń serca. Może mieć gwałtowny przebieg i wymaga intensywnego leczenia szpitalnego. Kiedy powinniśmy szczególnie uważać?
Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) jest ciężką chorobą infekcyjną, zwykle o gwałtownym i
dramatycznym przebiegu. Jej istotą jest proces zapalny obejmujący wsierdzie – warstwę serca
położoną najbardziej wewnątrz, zbudowaną z komórek śródbłonka, bezpośrednio stykającą się z
płynącą krwią. Do zakażenia dochodzi więc drogą krwiopochodną. Pierwszym etapem jest dostanie
się bakterii do krwi, która w warunkach prawidłowych jest jałowa. Tego rodzaju zakażeniu
szczególnie sprzyjają zabiegi stomatologiczne w obrębie jamy ustnej, w drugiej kolejności zabiegi
laryngologiczne i w trzeciej – urologiczne. Zdecydowanie rzadszymi patogenami choroby są grzyby,
i tego rodzaju infekcja jest zazwyczaj wtórna do przewlekłych chorób o charakterze
wyniszczającym.
Kolejne stadia choroby to osadzenie się bakterii w obrębie wsierdzia
wyściełającego jamy serca i postępujący rozwój procesu zapalnego. Z racji uwarunkowań
anatomiczno-patofizjologicznych szczególnie predysponowanymi miejscami do osadzania się
bakterii są zastawki serca, zwłaszcza aortalna i mitralna. IZW w 80% dotyczy właśnie tych struktur
serca. Zajęcie zastawek prowadzi do powstania początkowo tzw. wegetacji bakteryjnych, a
następnie postępującej destrukcji aparatu zastawkowego.
Wraz z rozwojem kardiologii rośnie liczba
wszczepianych urządzeń do elektroterapii – stałych stymulatorów serca, kardiowerterów-
defibrylatorów. Z tego rodzaju urządzeniami wiąże się pojęcie tzw. odelektrodowego IZW – proces
infekcyjny szerzy się wzdłuż elektrod wprowadzonych do serca.
Z racji przebiegu zbliżonego do
posocznicy (sepsy), choroba jest zwykle leczona w Oddziałach Intensywnej Opieki
Kardiologicznej (OIOK) lub w Oddziałach Kardiochirurgii. Mimo charakterystycznego obrazu
klinicznego, IZW nie jest chorobą łatwą do zdiagnozowania. Podstawowe znaczenie ma wykrycie
obecności bakterii we krwi za pomocą powtarzanych posiewów oraz obrazowanie zmian zapalnych
na zastawkach serca – tu szczególne znaczenie ma echokardiografia, a zwłaszcza badanie
przezprzełykowe (TEE).
Leczenie choroby polega na dożylnym stosowaniu antybiotyków według
antybiogramu uzyskanego z posiewu krwi. W przypadkach o ciężkim przebiegu, opornych na
leczenie zachowawcze lub dotyczących znacznego uszkodzenia zastawek – zwykle z dużego stopnia
niedomykalnością – może być konieczne leczenie kardiochirurgiczne, zwykle operacja wymiany
zastawki. Gdy proces zapalny dotyczy urządzenia wszczepialnego, zwykle usuwa się je na czas
leczenia i ponownie wszczepia po opanowaniu choroby.
Na zakończenie należy powiedzieć o
profilaktyce IZW. Dotyczy ona osób szczególnie zagrożonych – po przebytym uprzednio IZW oraz
z wadami zastawkowymi sprzyjającymi infekcji bakteryjnej. Polega ona na doustnym stosowaniu
antybiotyków przed planowymi zabiegami stomatologicznymi lub laryngologicznymi.
Włodzimierz Stawski, specjalista kardiolog, CONCORDIA
