Termin pęcherz nadreaktywny oznacza zespół objawów klinicznych charakteryzujących się częstomoczem (> 8 mikcji na dobę), naglącymi parciami, nykturią (nocne oddawanie moczu) i/lub nietrzymaniem moczu z powodu naglących parć. Objawy mogą występować pojedynczo lub w połączeniu i co bardzo ważne nie są spowodowane innymi miejscowymi zmianami w obrębie dolnych dróg moczowych (np. zakażenia, kamica, nowotwory, przeszkoda podpęcherzowa). W celu wykluczenia powyższych schorzeń wykonuje się badanie moczu, USG jamy brzusznej (pozwala ocenić m.in. ilość moczu zalegającego w pęcherzu), badanie urodynamiczne. W obserwacji pęcherza nadreaktywnego przydatne są też tzw. dzienniczki mikcji, w których pacjent zapisuje szczegółowo godzinę, ilość oddanego moczu, dolegliwości temu towarzyszące itp. Ponieważ objawy podobne do towarzyszących pęcherzowi nadreaktywnemu daje wiele chorób, należy także wykluczyć choroby układu płciowego, nerek, moczówkę prostą, cukrzycę, chorobę Parkinsona, chorobę Alzheimera, stwardnienie rozsiane (SM).
Istnieją trzy główne metody terapii: farmakoterapia, elektromodulacje, leczenie chirurgiczne. Najczęściej stosowaną metodą jest farmakoterapia. Standardem w leczeniu pęcherza nadreaktywnego są obecnie leki antycholinergiczne, działające na receptory muskarynowe pęcherza i ograniczające przez to nadmierne skurcze pęcherza. Jednak ich działanie obarczone jest często objawami ubocznymi co przy dłuższym stosowaniu zmusza część pacjentów do przerwania kuracji. Dlatego też trwają poszukiwania nowych preparatów.
W nadreaktywności pęcherza stosowane są też leki podawane inaczej niż doustnie. Dopęcherzowo podaje się naprzykład preparaty miejscowo znieczulające, np. lignokainę, która zmniejsza dolegliwości, ale jej działanie trwa krótko i wymaga częstego powtarzania, przy czym kolejne wlewki są coraz mniej skuteczne. Oprócz tego stosuje się czasem dopochwowo preparaty estrogenowe.
_________________________________________________________________________________
Jeżeli podawane doustnie i dopęcherzowo leki nie przynoszą poprawy, wykorzystywane są neurotoksyny, takie jak waniloidy (kapsaicyna i resiniferatoksyna) i toksyna botulinowa (botox). Podawane dopęcherzowo, wstrzykiwane w ścianę pęcherza, porażają włókna nerwowe pęcherza, które odpowiadają za nadmierne skurcze pęcherza i powodowany nimi ból. Toksyna botulinowa (BTX-A) uznawana jest za wysoce skuteczną, dobrze tolerowaną i o długotrwałym działaniu (jedno wstrzyknięcie wystarcza nawet na 9 miesięcy).
Z mniej radykalnych form leczenia nadreaktywności pęcherza, często także stosowanych jako uzupełnienie leczenie farmakologicznego, można wymienić neuromodulację, czyli elektrostymulację nerwów za pomocą różnego rodzaju elektrod, zewnętrznych i wszczepianych, pobudzających włókna nerwowe odpowiedzialne za funkcjonowanie pęcherza i mięśni miednicy. Coraz większą popularnością cieszą się też terapie behawioralne, polegające na nauczeniu się kontrolowania i modyfikowania odruchów związanych z utrzymaniem i oddawaniem moczu. Oprócz typowego treningu pęcherza, tj. oddawania moczu w ściśle określonych i z czasem wydłużanych odstępach czasu, stosuje się biofeedback. Jest to metoda, w której skurcz pęcherza i związane z nim zmiany ciśnienia są sygnalizowane przez dźwięk, którego natężenie wzrasta wraz ze wzrostem ciśnienia, oraz graficznie, za pośrednictwem wykresu obserwowanego przez pacjenta. Inaczej mówiąc, skurcze pęcherza, powodujące parcie, wywołują sygnały dźwiękowe i graficzne. Zadaniem pacjenta jest próba zahamowania skurczu (którego „nadejście” komunikują te sygnały) i powstrzymanie nietrzymania moczu. Stosowane są także ćwiczenia mięśni dna miednicy.
W opornej na leczenie nadreaktywności pęcherza stosuje się metody chirurgiczne, mające na celu odnerwienie pęcherza. Ze względu na ich inwazyjność, zabiegi te są ostateczną formą terapii, gdy zawiodą inne sposoby leczenia, a dolegliwości są dla pacjenta nazbyt uciążliwe lub gdy choroba grozi uszkodzeniem górnych dróg moczowych.
Objawy nadreaktywnego pęcherza mają wyraźny wpływ na jakość życia. U pacjentów aktywnych zawodowo dochodzi zwykle do konieczności zmiany dotychczasowego trybu życia, rezygnacji z pracy, ograniczenia aktywności fizycznej. Dlatego też w przypadku ich wystąpienia należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza specjalisty w celu ustalenia przyczyny i próby leczenia.
Lek. med. Marcin Czyrniański
