Odkrycie penicyliny zrewolucjonizowało leczenie chorób zakaźnych i uratowało miliony ludzi, którzy bez tej substancji nie mieliby szansy na wyleczenie. Dzięki antybiotykom ludzkość opanowała powikłania powstające po zakażeniach ran, ograniczono śmiertelne przypadki zapalenia płuc, opanowano epidemie trądu czy gruźlicy.
W obecnych czasach antybiotyki stosowane są powszechnie. Niestety w miarę wzrostu ich popularności, zaczęto stosować je nagminnie. Antybiotyki bywają nadużywane i bywają zbyt pochopnie przepisywane przez lekarzy.
Aby zrozumieć istotę problemu trzeba wyjaśnić, czym jest antybiotyk. Antybiotykiem nazywa się substancję chemiczną, wytwarzaną przez mikroorganizmy lub otrzymaną syntetycznie, zatrzymująca rozmnażanie lub zabijającą niektóre typy bakterii. Leki te różnią się między sobą tak zwanym spektrum działania, czyli skutecznością wobec poszczególnych grup drobnoustrojów. Część z nich może być stosowana przeciwko wielu grupom bakterii (antybiotyki o szerokim spektrum działanie), część tylko przeciwko nielicznym (antybiotyki o wąskim spektrum działania). Istotnym faktem jest, iż antybiotyki nie mają najmniejszego wpływu na rozmnażanie się wirusów. Te natomiast odpowiadają za rozwój przeziębienia, grypy, większości przypadków zapaleń gardła czy oskrzeli. Pomimo tego, pacjenci skarżący się na objawy wyżej wymienionych chorób, często otrzymują od lekarza antybiotyk. Nierzadko sami się tego domagają. Większość z nich nie ma świadomości jak niebezpieczne może to być dla zdrowia ich samych, jak również innych ludzi.
Cechą charakterystyczną antybiotyków jest fakt, że powodują one uodparnianie się mikrobów, które zwalczają. Może to prowadzić do powstania, tak zwanych, szczepów opornych, które będą znacznie mniej wrażliwe na daną substancję. Taki szczep może zostać przeniesiony z jednego nosiciela na innych, nie wywołując objawów. Gdy jednak skolonizuje organizm człowieka wrażliwego, o obniżonej odporności, może wywołać zakażenie. W takim przypadku podczas leczenia antybiotykiem, który dotychczas był skuteczny, kuracja może nie przynosić oczekiwanych rezultatów. Ryzyko powstania szczepu opornego zwiększa się także w przypadkach, gdy antybiotyk jest stosowany niewłaściwie. Jednym z przykładów jest zbyt krótkie stosowanie antybiotyku i odstawienie go przed upływem wskazanego przez lekarza terminu. Lepsze samopoczucie w pierwszych dniach leczenia jest mylnie brane za oznakę wyzdrowienia. Antybiotyk należy przyjmować przez cały okres zalecony przez lekarza – tylko w ten sposób eliminuje się wszystkie drobnoustroje i uniemożliwia ich dalszą mutację.
Innym niebezpieczeństwem związanym ze stosowaniem antybiotyku jest ryzyko rozwoju zakażenia grzybiczego lub bakteryjnego. W trakcie terapii dochodzi bowiem do usunięcia nie tylko drobnoustrojów chorobotwórczych, ale również tych, z którymi żyjemy w symbiozie. W normalnych warunkach hamują one rozwój mikrobów patogennych. Gdy ich zabraknie, może dojść do rozwoju infekcji. Aby temu zapobiec, równolegle ze stosowaniem antybiotyku podaje się tak zwane probiotyki, czyli wyselekcjonowane szczepy bakterii, których zadaniem jest zastąpić te niepotrzebnie usunięte. Zmniejsza to ryzyko wspomnianego powikłania, ale nie eliminuje go całkowicie.
Nie można całkowicie negować działania antybiotyków. O ile istnieją racjonalne, zgodne z wiedzą medyczną przesłanki do ich użycia, nie należy wzbraniać się przed ich przyjmowaniem. Jeżeli jednak antybiotyki podawane są „na wszelki wypadek”, z powodu byle infekcji – mogą przynieść większą szkodę niż pożytek, zarówno pacjentowi jak i jego otoczeniu.
MK
